Κατανοητό ή ακατανόητο σύνταγμα;

Μολονότι η φιλοσοφία έχει οπωσδήποτε χώρο για την διαφορετική άποψη, διακηρυγμένος σκοπός της είναι η αναζήτηση της αλήθειας, έστω κι αν φτάνει συχνά στο σημείο να μην ξέρει τι ακριβώς είναι η αλήθεια ή η πραγματικότητα. Η νομική αντίθετα φαίνεται πως κρατάει για τον εαυτό της το προνόμιο της αμφισβήτησης οποιασδήποτε "αλήθειας". Η πρακτική αυτή βρίσκει ίσως το απόγειό της στην υπεράσπιση ενός κατηγορούμενου από τον νομικό του συμπαραστάτη. Αρχίζοντας όμως από κει φαίνεται να διαπερνάει σε διαφορετικούς βαθμούς όλη την άσκηση της νομικής. Έτσι η νομική μετατρέπεται σε ένα αέναο παιχνίδι καθορισμού των όρων, ένα παιχνίδι πολύ διαφορετικό από το συνηθισμένο παιχνίδι της φιλοσοφίας ή των μαθηματικών ή της φυσικής που εν γένει εξερευνούν ένα παιχνίδι, του οποίου τους όρους έθεσαν άλλοι.

Αυτές ήταν σκέψεις που μου δημιούργησε μια είδηση που διάβασα σήμερα το πρωί: Το συμβούλιο επικρατείας αποφάσισε ότι είναι δυνατό να καταβάλλονται δίδακτρα από τους φοιτητές μεταπτυχιακών προγραμμάτων και ότι αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με το σύνταγμα. Δεν πρόκειται να συζητήσω εδώ τις απόψεις μου για το θέμα, αν δηλαδή πρέπει ή όχι να καταβάλλονται δίδακτρα και με ποια επιχειρήματα. Αυτό είναι ένα εντελώς άλλο ζήτημα. Ομολογώ επίσης ότι ποτέ δεν είχα ως τώρα διαβάσει τι λέει το σύνταγμα για το θέμα. Το σύνταγμα στο άρθρο 16, στην παράγραφο 4, λέει τα εξής: "Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια." Σύμφωνα με την εν λόγω είδηση ένας συνταγματολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου, προσέφυγε εναντίον των διδάκτρων με την ευκαιρία συγκεκριμένου μεταπτυχιακού προγράμματος.

Πόσο πιο ξεκάθαρα θα μπορούσε να είναι διατυπωμένη η άποψη του συνταγματικού νομοθέτη για οποιοδήποτε θέμα απ' την παραπάνω διατύπωση για το θέμα των διδάκτρων; Η διατύπωση μου θυμίζει και τη γνωστή αστεία διαφήμιση, που σε μια παραλλαγή της θα έβαζε στο στόμα του νομοθέτη τα λόγια "όταν λέω όλοι οι Έλληνες εννοώ όλοι κι όταν λέω όλες τις βαθμίδες εννοώ όλες". 

Κι όμως, αυτή η διατύπωση δεν ήταν αρκετή για την απόφαση που έβγαλε το συμβούλιο επικρατείας. Στην ουσία λοιπόν είναι σαν να μας λέει ότι ο κοινός θνητός που διαβάζει το σύνταγμα δε μπορεί να το κατανοήσει. Ακόμη και ο μη κοινός θνητός, δηλαδή ο ειδικός στο θέμα (καθηγητής πανεπιστημίου ειδικός στο αντικείμενο, τουτέστιν συνταγματολόγος) δεν κατέχει οπωσδήποτε την αλήθεια. Μπορεί ίσως να το κατανοήσει μόνο ένα υψηλό σώμα πρωθιερέων της νομικής.

Δε μ' ενδιαφέρει όμως ούτε αυτό το ζήτημα, αν δηλαδή "έχει δίκιο" π.χ. ο κοινός θνητός ή το  συμβούλιο των πρωθιερέων. Αυτό που φαίνεται εδώ πολύ ενδιαφέρον είναι ακριβώς το γεγονός ότι ο κοινός θνητός, που τυχαίνει να είναι ο υποτιθέμενος προνομιακός αναγνώστης του συντάγματος, αυτός δηλαδή για τον οποίο το σύνταγμα έχει γραφτεί, αυτός που οφείλει να το κατανοεί και να το εφαρμόζει, αυτός στου οποίου τον πατριωτισμό επαφίεται η τήρησή του (άρθρο 120, παρ. 4, πρώην 114), αυτός λοιπόν σύμφωνα με τα παραπάνω είναι αδύνατο να το κατανοήσει. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το σύνταγμα είναι ένα δαιδαλώδες και συρματοπλεγματώδες κείμενο, δεν είναι για τον καθένα. Όμως η στυλιστική και γλωσσική άποψη που ολοφάνερα διαπερνάει ειδικά το σημερινό σύνταγμα είναι ακριβώς η αντίθετη, ότι δηλαδή ο καθένας πρέπει σαφώς να το καταλαβαίνει. Συντάγματα ορισμένων χωρών είναι πολύ απλούστερα και βασικότερα απ' το δικό μας ακριβώς γι' αυτό το λόγο.

Η άποψη ότι το σύνταγμα είναι κατανοητό μόνο από το μικρό σώμα των ανώτατων ιερέων της νομικής, αλλά όχι από τον κοινό θνητό, στην ουσία καταργεί την έννοια και την αποστολή του συντάγματος ως γενικού ανώτατου νόμου που οφείλει ο καθένας μόνος του να κατανοεί και να εφαρμόζει. Έτσι, αν μη τι άλλο, ακυρώνει στην πράξη το άρθρο 120, γιατί πώς είναι δυνατό να υπερασπιστούν οι πολίτες κάτι που δε γνωρίζουν τι ακριβώς λέει;

Comments

Popular posts from this blog

Ένας ιστορικός πίνακας γεμάτος σημαίες

Το έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Ταξίδι με το οχηματαγωγό κατά το σωτήριον έτος 2023