Γιατί ο Έλληνας ...
Ο πλήρης τίτλος αυτού του κειμένου είναι "γιατί ο Έλληνας οδηγός (και όχι μόνο) είναι απαράδεκτος, γιατί έτσι γινόμαστε όλοι αργά ή γρήγορα και γιατί μ' αυτόν τον τρόπο ζημιωνόμαστε όλοι".
Νομίζω αυτό που μου συνέβη (για πολλοστή φορά) το πρωί είναι μια εύληπτη και διδακτική ιστορία για τον τρόπο που λειτουργεί η ελληνική κοινωνία. Εξηγεί για ποιο λόγο έχουμε φτάσει εδώ που φτάσαμε και δεν έχουμε καμμιά απολύτως ελπίδα μακροπρόθεσμα απέναντι σε κοινωνίες που λειτουργούν με συνεργασία, αποδοτικότητα και τάξη. Θα μπορούσε να θεωρηθεί κι ως ένα ακόμη παράδειγμα απ' τη θεωρία παιγνίων.
Οδηγώ και στο βάθος του δρόμου είναι ένα φανάρι που βγάζει σε μια λεωφόρο, δεξιά ή αριστερά. Ο δρόμος είναι στενός εξαιτίας των παρκαρισμένων, αλλά κοντά στο φανάρι χωράνε δυο αυτοκίνητα. Πρόκειται να στρίψω αριστερά, πίσω μου κινείται ένα άλλο αυτοκίνητο. Το λογικό και το σύμφωνο με τον κώδικα είναι να πάω στην αριστερή λωρίδα, αφήνοντας χώρο για τον άλλο στην περίπτωση που θα στρίψει δεξιά. Το κάνω. Κανονικά πρέπει να σταματήσει πίσω μου αν πηγαίνει αριστερά, κάνοντας την ίδια σκέψη. Αντί γι' αυτό έρχεται δεξιά, πατάει τη διάβαση των πεζών για να βρεθεί πιο μπροστά από μένα και για να είναι εντελώς σίγουρος ότι θα περάσει πρώτος αριστερά στρίβει όσο χρειάζεται αριστερά μπροστά μου, σαν άθλιος, αυθάδης και άξεστος Έλληνας οδηγός που αξίζει το χαρακτηρισμό του και επειδή είναι απολύτως βέβαιος ότι δεν υπάρχει τίποτε και κανείς για να τον τιμωρήσει.
Μετανιώνω που του άφησα χώρο και την επόμενη φορά αποφασίζω (α) να μην αφήσω κανένα να κάνει το ίδιο αν βρεθώ στην ίδια θέση που ήμουν σήμερα και (β) να κάνω ό,τι έκανε ο άλλος αν βρεθώ στη θέση του, αφού σ' αυτή τη χώρα δεν υπάρχει ευγένεια, νόμος, καλή συμπεριφορά κ.λπ. Στην πρώτη απ' αυτές τις περιπτώσεις είναι φανερό ότι αν ο πίσω μου στρίβει δεξιά θα αναγκασθεί να καθυστερήσει, και κάποιος στο τέλος της ουράς που θα περνούσε με το ίδιο πράσινο θα περάσει με το επόμενο. Κάποια μέρα θα βρεθεί ο καθένας μας στη θέση του τελευταίου, οπότε ζημιωνόμαστε εκ περιτροπής όλοι. Αν όμως εξακολουθήσω να κάνω αυτά που έκανα σήμερα, είναι φανερό ότι ζημιώνομαι μονίμως εγώ.
Από παιγνιοθεωρητική άποψη όλοι θα έπρεπε να καταλήγουν σαν τους Έλληνες. Γιατί όμως π.χ. οι Αυστριακοί δεν το κάνουν; Μα προφανώς γιατί κάποιοι έχουν εμπεδώσει το συνολικό όφελος από την συνεργατική και ότι την ανταγωνιστική συμπεριφορά και γιατί σε όσους δεν το έχουν εμπεδώσει το υπενθυμίζουν οι άλλοι οδηγοί και εν τέλει η τροχαία.
Νομίζω αυτό που μου συνέβη (για πολλοστή φορά) το πρωί είναι μια εύληπτη και διδακτική ιστορία για τον τρόπο που λειτουργεί η ελληνική κοινωνία. Εξηγεί για ποιο λόγο έχουμε φτάσει εδώ που φτάσαμε και δεν έχουμε καμμιά απολύτως ελπίδα μακροπρόθεσμα απέναντι σε κοινωνίες που λειτουργούν με συνεργασία, αποδοτικότητα και τάξη. Θα μπορούσε να θεωρηθεί κι ως ένα ακόμη παράδειγμα απ' τη θεωρία παιγνίων.
Οδηγώ και στο βάθος του δρόμου είναι ένα φανάρι που βγάζει σε μια λεωφόρο, δεξιά ή αριστερά. Ο δρόμος είναι στενός εξαιτίας των παρκαρισμένων, αλλά κοντά στο φανάρι χωράνε δυο αυτοκίνητα. Πρόκειται να στρίψω αριστερά, πίσω μου κινείται ένα άλλο αυτοκίνητο. Το λογικό και το σύμφωνο με τον κώδικα είναι να πάω στην αριστερή λωρίδα, αφήνοντας χώρο για τον άλλο στην περίπτωση που θα στρίψει δεξιά. Το κάνω. Κανονικά πρέπει να σταματήσει πίσω μου αν πηγαίνει αριστερά, κάνοντας την ίδια σκέψη. Αντί γι' αυτό έρχεται δεξιά, πατάει τη διάβαση των πεζών για να βρεθεί πιο μπροστά από μένα και για να είναι εντελώς σίγουρος ότι θα περάσει πρώτος αριστερά στρίβει όσο χρειάζεται αριστερά μπροστά μου, σαν άθλιος, αυθάδης και άξεστος Έλληνας οδηγός που αξίζει το χαρακτηρισμό του και επειδή είναι απολύτως βέβαιος ότι δεν υπάρχει τίποτε και κανείς για να τον τιμωρήσει.
Μετανιώνω που του άφησα χώρο και την επόμενη φορά αποφασίζω (α) να μην αφήσω κανένα να κάνει το ίδιο αν βρεθώ στην ίδια θέση που ήμουν σήμερα και (β) να κάνω ό,τι έκανε ο άλλος αν βρεθώ στη θέση του, αφού σ' αυτή τη χώρα δεν υπάρχει ευγένεια, νόμος, καλή συμπεριφορά κ.λπ. Στην πρώτη απ' αυτές τις περιπτώσεις είναι φανερό ότι αν ο πίσω μου στρίβει δεξιά θα αναγκασθεί να καθυστερήσει, και κάποιος στο τέλος της ουράς που θα περνούσε με το ίδιο πράσινο θα περάσει με το επόμενο. Κάποια μέρα θα βρεθεί ο καθένας μας στη θέση του τελευταίου, οπότε ζημιωνόμαστε εκ περιτροπής όλοι. Αν όμως εξακολουθήσω να κάνω αυτά που έκανα σήμερα, είναι φανερό ότι ζημιώνομαι μονίμως εγώ.
Από παιγνιοθεωρητική άποψη όλοι θα έπρεπε να καταλήγουν σαν τους Έλληνες. Γιατί όμως π.χ. οι Αυστριακοί δεν το κάνουν; Μα προφανώς γιατί κάποιοι έχουν εμπεδώσει το συνολικό όφελος από την συνεργατική και ότι την ανταγωνιστική συμπεριφορά και γιατί σε όσους δεν το έχουν εμπεδώσει το υπενθυμίζουν οι άλλοι οδηγοί και εν τέλει η τροχαία.
Comments