Λάθη που έχω βαρεθεί να βλέπω

 Είναι γεγονός ότι η γλώσσα εξελίσσεται και δια των λαθών, δηλαδή λάθη που κάνουν πολλοί και για πολύ χρόνο στο τέλος ενσωματώνονται στο "ορθό" τμήμα της. Ωστόσο για να μην πάθω κανένα καρδιακό μέχρι τότε ο γιατρός μου συνέστησε να αποφεύγω κείμενα με μερικά πολύ οδυνηρά λάθη. Τα συνοψίζω:

- Το εξ δεν παίρνει απόστροφο - τελεία και παύλα και πολύς κόσμος πρέπει να το πάρει απόφαση, ιδιαίτερα οι διαφημιστές και οι δημοσιογράφοι. Κάτι εκπαιδευτικά ιδρύματα που γράφουν σε διαφημίσεις ή ιστοσελίδες το εξ αποστάσεως κολλώντας και μια απόστροφο στο εξ καλύτερα να μάθουν πρώτα γραμματική στους δικούς τους καθηγητές και μετά να μορφώσουν μαθητές. Απόστροφο παίρνουν λέξεις που προέρχονται από συγκοπή, δηλαδή τους λείπει κάποιο γράμμα στο τέλος, π.χ. η πρόθεση επί μπορεί να γίνει επ' ή εφ' (όπως λέγαμε αίτησις εφ' απλού χάρτου, όπου το τελευταίο παραμένον σύμφωνο π γίνεται φ επειδή η λέξη απλός έπαιρνε δασεία την παλιά εποχή του πολυτονικού). Όμως το εξ δεν παθαίνει καμμιά συγκοπή διότι εκ και εξ είναι ολόκληρη η λέξη και δεν έχει αφαιρεθεί τίποτε. Ευτυχώς ακόμη δεν έχω δει το εκ προθέσεως με απόστροφο.

- Το ρήμα διαχειρίζομαι δεν είναι παθητικό, δηλαδή η φράση τα δεδομένα διαχειρίζονται είναι λάθος (εκτός κι αν στη συνέχεια υπάρχει υποκείμενο, δηλαδή τα δεδομένα διαχειρίζονται ο Κώστας κι ο Μανώλης). Ο υπεύθυνος διαχειρίζεται τα δεδομένα είναι σωστή χρήση. Τα δεδομένα από μόνα τους δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν τους εαυτούς τους εκτός κι αν είναι πολύ ξύπνια.

- Σύνθετα ρήματα με δεύτερο συνθετικό το βάλλω (καταβάλλω, διαβάλλω κ.λπ.) σε στιγμιαίο χρόνο, δηλαδή όταν κάτι γίνεται μια φορά, παίρνουν ένα λ (π.χ. αποφάσισε να τον διαβάλει στη γυναίκα του). Παίρνουν λλ όταν η πράξη γίνεται συνεχώς ή επαναλαμβανόμενα, π.χ. πήγαινε κάθε μέρα και τον διέβαλλε στον προϊστάμενό του.

- Ευτυχώς οι προστακτικές με την λανθασμένη αύξηση έχουν σχεδόν εκλείψει, ιδιαίτερα από τις διαφημίσεις όπου ήταν πολύ συχνές μια εποχή.

- Όταν κάτι είναι ενδεχόμενο υπάρχουν δυο τρόποι να το πει κανείς, χρησιμοποιώντας το επίρρημα ενδεχομένως με οριστική ή το ρήμα ενδέχεται με υποτακτική π.χ. (α) ενδεχομένως ήταν βλάκας και (β) ενδέχεται να ήταν βλάκας. Περιέργως πως ο πιο πολύς κόσμος σήμερα παίρνει λίγο από τη μια χρήση και λίγο από την άλλη και τις ανακατεύει λέγοντας το λανθασμένο ενδεχομένως να, π.χ. ενδεχομένως να ήταν βλάκας.

- Η περίπτωση της χρήσης του ρήματος αποκαθίσταμαι μαζί με βλάβες και προβλήματα φαίνεται ότι έχει τελικά ενσωματωθεί στη γλώσσα, τουλάχιστον κατά Μπαμπινιώτη. Αποκαθίσταμαι σημαίνει ότι γίνομαι όπως ήμουν πριν ή όπως θα έπρεπε να είμαι κανονικά, π.χ. αποκαταστάθηκε η συγκοινωνία Πειραιά Κηφισιάς ή αποκαταστάθηκε η ηλεκτροδότηση. Πιο συχνή όμως σήμερα είναι η ανάποδη χρήση, όπως αποκαταστάθηκε η βλάβη της ηλεκτροδότησης, που κανονικά σημαίνει ότι ξανακόπηκε το ρεύμα.

- Το αγγλικό ρήμα apologize/apologise στα ελληνικά σημαίνει ζητάω συγγνώμη, δηλαδή παραδέχομαι το λάθος μου (και εμμέσως παρακαλώ να μην τιμωρηθώ). Δεν σημαίνει απολογούμαι, διότι απολογούμαι σημαίνει στα ελληνικά ότι εξηγώ για ποιους λόγους είμαι αθώος ή τέλος πάντων προσπαθώ να δικιολογήσω τις πράξεις μου. Κατά κάποιο τρόπο δηλαδή σημαίνει το αντίθετο, διότι συγγνώμη ζητάω όταν δέχομαι ότι φταίω. Με άλλα λόγια, όταν κάποιος γράψει απολογούμαι θα περίμενε κανείς στη συνέχεια να διαβάσει την απολογία του. Στο σφάλμα έχει υποπέσει και η Ι. Καρυστιάνη στην πρώτη σελίδα του μυθιστορήματός της "Ψιλά Γράμματα": "Συγγνώμη για τη λέξη, απρογραμμάτιστη, αυθόρμητη, κατάλοιπο, μου 'φυγε. Απολογούμαι, απολογούμαι και ντρέπομαι." Καμμιά απολογία δεν ακολουθεί.

- Παρατονισμοί σε γενικές πληθυντικού: Για ουδέτερα, όπως είναι τα μπάζα και τα Σπάτα, ο πληθυντικός είναι των μπάζων και των Σπάτων, αλλά πολλοί γράφουν των "μπαζών" και των "Σπατών".  Για θηλυκά ισοσύλλαβα σε -α ο κανόνας γράφεται στην γραμματική της νέας ελληνικής για το γυμνάσιο: "Διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες: σε όσα στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα και σε όσα τονίζονται στη λήγουσα. Στην παραλήγουσα τονίζονται όσα λήγουν σε -ίδα, -άδα, -τητα και -όνα, π.χ. ιδιότητα – ιδιοτήτων. Εξαιρούνται τα βελόνα και κολόνα." Με δυο λόγια στην παραλήγουσα τονίζονται μόνο τα προερχόμενα από τριτόκλιτα της αρχαίας. Άρα "των χελωνών" και όχι "των χελώνων" (όπως στη σελ. 184 στα "Ψιλά Γράμματα" της Καρυστιάνη και πάλι). Αλλά τέτοια λάθη είναι ψιλά γράμματα. Τέλος είναι μια σειρά από θηλυκά ουσιαστικά που δεν χρησιμοποιούνται στη γενική πληθυντικού. Καλύτερα να αποφεύγουμε κι όσα μας κάνουν να αμφιβάλλουμε.

Για την ώρα έχω βάλει λίγα λάθη. Θα ενημερώνω όμως τη σελίδα αυτή με νέα λάθη κάθε φορά που μου ανεβάζουν την πίεση.

Comments

Popular posts from this blog

Ένας ιστορικός πίνακας γεμάτος σημαίες

Το έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Ταξίδι με το οχηματαγωγό κατά το σωτήριον έτος 2023