Τι είδε ο Τιμόθεος στην Ευρώπη της κρίσης
Στις 15/5 κυκλοφόρησε το βιβλίο με τίτλο "Stress Test" του Timothy Geithner, πρώην υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ και βασικό στέλεχος του επιτελείου του Obama. Καλό θα ήταν ο καθένας να το διαβάσει μόνος του, ειδικά τα σημεία που αφορούν στην ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση, και να βγάλει τα συμπεράσματά του. Για όσους όμως δεν πρόκειται να διαθέσουν το χρόνο, δίνω παρακάτω μια περίληψη και σχόλια που ελπίζω πως είναι πιο διαφωτιστικά απ' τα δημοσιογραφικά πυροτεχνήματα.
Το πρώτο ζήτημα είναι ποιο ακριβώς ήταν το αμερικανικό ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή κατάσταση. Γι' αυτό το ενδιαφέρον η βιβλιογραφία είναι πλούσια κι ο καθένας μας μπορεί να έχει τις απόψεις του, πολιτικές, γεωστρατηγικές κ.λπ. Όμως ο Geithner αναφέρεται αφενός στον κίνδυνο που διέτρεχε η αμερικανική οικονομία, που είχε βγει μόλις από τη δική της κρίση, από την ευρωπαϊκή αστάθεια και αφετέρου στην τρέχουσα οικονομική ζημιά. Η τελευταία προερχόταν από τη μειωμένη αγοραστική ικανότητα των Ευρωπαίων, άρα οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς Ευρώπη θα ήταν μειωμένες, και από την άνοδο της τιμής του δολαρίου (ως καταφυγίου εν καιρώ κρίσης), που έκανε τις εξαγωγές ακόμη πιο προβληματικές.
Όλο το κείμενο το σχετικό με την κρίση διαπνέεται από μια βασική ιδέα, πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είχαν αντίληψη της επίδρασης των ενεργειών τους στην ίδια την κρίση, δεν είχαν σχέδιο και μάλλον αναλώνονταν σε μικροπολιτική που θα μπορούσε να καταλήξει σε αποτελέσματα μακράν αυτών που επεδίωκαν. Λέει χαρακτηριστικά πως δε μπορούσε να πιστέψει πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διακινδύνευαν άλλη μια παγκόσμια κρίση μόλις είχε τελειώσει η προηγούμενη. Θερμόμετρο της κρίσης πάντοτε ο Geithner θεωρεί την αντίληψη των αγορών, οι οποίες βεβαίως ενδιαφέρονται μόνο για το αναμενόμενο κέρδος ή απώλεια από κάθε προϊόν.
Η ελληνική κρίση σ' αυτό το πλαίσιο ήταν, σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, το πρώτο επεισόδιο της νέας κρίσης, που όμως είχε πιλοτικό ρόλο στο να δείξει αν και πώς η Ευρώπη μπορούσε να τη διαχειριστεί. Περιγράφοντας τη συνάντηση των G-7 στο παγωμένο Iqaluit του Καναδά τον Φεβρ. 2010 διηγείται ότι ενώ περίμενε πως οι Ευρωπαίοι θα εξέταζαν τις λύσεις, αναλώνονταν στο να κατηγορούν την ελληνική νοοτροπία και σπατάλη. Με ειρωνικό τρόπο αναφέρεται στην τιμωρητική τους διάθεση, ως εμπνευσμένη από την Παλαιά Διαθήκη. Την ίδια στιγμή θεωρεί ότι είχε μειωμένες δυνατότητες πίεσης πάνω τους, μιας και οι Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να πάρουν μαθήματα από μια Αμερική που δεν είχε δώσει τα καλύτερα δείγματα διαχείρισης της κρίσης του 2008.
Η εκτίμηση του Geithner είναι ότι οι Ευρωπαίοι ως προς τη γενικότερή τους πολιτική είχαν λανθασμένες εμμονές στην κατεύθυνση της λιτότητας αντί να προωθούν την ανάπτυξη. Ως προς τη διαχείριση της κρίσης θεωρεί ότι δεν διέθεταν πόρους ικανούς να πείσουν τις αγορές στους μηχανισμούς διάσωσης. Λέει χαρακτηριστικά πως ο Σόιμπλε του είπε ότι η Γερμανία θα εφάρμοζε κι αυτή λιτότητα για να δείξει αλληλεγγύη στην υπόλοιπη Ευρώπη, πως δηλαδή δεν απαιτεί θυσίες που η ίδια δεν κάνει. Η κίνηση αυτή απλώς έκανε την κατάσταση χειρότερη, όπως επίσης και το κούρεμα, που έδειξε αυξημένο κίνδυνο απωλειών, τουλάχιστον από τις ασθενέστερες των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Οι Κάννες του Νοεμβρίου του 2011 ήταν ένα οριακό σημείο, μετά το οποίο οι χώρες του νότου, Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, απέκτησαν κυβερνήσεις πιο φιλικές στην ιδέα των μεταρρυθμίσεων, τις οποίες θεωρούσε απαραίτητες η γερμανο-γαλλική ευρωπαϊκή ηγεσία.
Το καλοκαίρι του 2012 συνάντησε τον Σόιμπλε στο εξοχικό του στο νησί Sylt. Ο τελευταίος του είπε ότι μια έξοδος της Ελλάδας απ' την Ευρωζώνη θα συνέτιζε τους υπόλοιπους αδύναμους κρίκους. Η εκτίμηση του Geithner ήταν πως η κρίση που θα προκαλούσε ένα τέτοιο επεισόδιο θα ήταν θεαματικά καταστροφική. Βλέποντας πως η λύση δεν μπορεί να έρθει από τη Γερμανία, προσπάθησε να συνεννοηθεί με τον Ντράγκι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος από ένα σημείο και μετά δημιούργησε το απαραίτητο μαξιλάρι χωρίς, υποτίθεται, την εκπεφρασμένη υποστήριξη της γερμανικής κυβέρνησης. Αυτό ήταν και το βασικό βήμα, κατά τον Geithner, για την επάνοδο στην ομαλότητα.
Φυσικά ο Geithner δε μπορεί παρά να παραδεχτεί πως οι δυνατότητες διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή μιας χαλαρής ένωσης κρατών, δεν είναι ίδιες με εκείνες ενός ομοσπονδιακού κράτους. Κατά πόσο αυτό είναι ικανή δικιολογία για το τελικό αποτέλεσμα, ανήκει σε άλλες σφαίρες αξιολόγησης.
Το πρώτο ζήτημα είναι ποιο ακριβώς ήταν το αμερικανικό ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή κατάσταση. Γι' αυτό το ενδιαφέρον η βιβλιογραφία είναι πλούσια κι ο καθένας μας μπορεί να έχει τις απόψεις του, πολιτικές, γεωστρατηγικές κ.λπ. Όμως ο Geithner αναφέρεται αφενός στον κίνδυνο που διέτρεχε η αμερικανική οικονομία, που είχε βγει μόλις από τη δική της κρίση, από την ευρωπαϊκή αστάθεια και αφετέρου στην τρέχουσα οικονομική ζημιά. Η τελευταία προερχόταν από τη μειωμένη αγοραστική ικανότητα των Ευρωπαίων, άρα οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς Ευρώπη θα ήταν μειωμένες, και από την άνοδο της τιμής του δολαρίου (ως καταφυγίου εν καιρώ κρίσης), που έκανε τις εξαγωγές ακόμη πιο προβληματικές.
Όλο το κείμενο το σχετικό με την κρίση διαπνέεται από μια βασική ιδέα, πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είχαν αντίληψη της επίδρασης των ενεργειών τους στην ίδια την κρίση, δεν είχαν σχέδιο και μάλλον αναλώνονταν σε μικροπολιτική που θα μπορούσε να καταλήξει σε αποτελέσματα μακράν αυτών που επεδίωκαν. Λέει χαρακτηριστικά πως δε μπορούσε να πιστέψει πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διακινδύνευαν άλλη μια παγκόσμια κρίση μόλις είχε τελειώσει η προηγούμενη. Θερμόμετρο της κρίσης πάντοτε ο Geithner θεωρεί την αντίληψη των αγορών, οι οποίες βεβαίως ενδιαφέρονται μόνο για το αναμενόμενο κέρδος ή απώλεια από κάθε προϊόν.
Η ελληνική κρίση σ' αυτό το πλαίσιο ήταν, σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, το πρώτο επεισόδιο της νέας κρίσης, που όμως είχε πιλοτικό ρόλο στο να δείξει αν και πώς η Ευρώπη μπορούσε να τη διαχειριστεί. Περιγράφοντας τη συνάντηση των G-7 στο παγωμένο Iqaluit του Καναδά τον Φεβρ. 2010 διηγείται ότι ενώ περίμενε πως οι Ευρωπαίοι θα εξέταζαν τις λύσεις, αναλώνονταν στο να κατηγορούν την ελληνική νοοτροπία και σπατάλη. Με ειρωνικό τρόπο αναφέρεται στην τιμωρητική τους διάθεση, ως εμπνευσμένη από την Παλαιά Διαθήκη. Την ίδια στιγμή θεωρεί ότι είχε μειωμένες δυνατότητες πίεσης πάνω τους, μιας και οι Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να πάρουν μαθήματα από μια Αμερική που δεν είχε δώσει τα καλύτερα δείγματα διαχείρισης της κρίσης του 2008.
Η εκτίμηση του Geithner είναι ότι οι Ευρωπαίοι ως προς τη γενικότερή τους πολιτική είχαν λανθασμένες εμμονές στην κατεύθυνση της λιτότητας αντί να προωθούν την ανάπτυξη. Ως προς τη διαχείριση της κρίσης θεωρεί ότι δεν διέθεταν πόρους ικανούς να πείσουν τις αγορές στους μηχανισμούς διάσωσης. Λέει χαρακτηριστικά πως ο Σόιμπλε του είπε ότι η Γερμανία θα εφάρμοζε κι αυτή λιτότητα για να δείξει αλληλεγγύη στην υπόλοιπη Ευρώπη, πως δηλαδή δεν απαιτεί θυσίες που η ίδια δεν κάνει. Η κίνηση αυτή απλώς έκανε την κατάσταση χειρότερη, όπως επίσης και το κούρεμα, που έδειξε αυξημένο κίνδυνο απωλειών, τουλάχιστον από τις ασθενέστερες των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Οι Κάννες του Νοεμβρίου του 2011 ήταν ένα οριακό σημείο, μετά το οποίο οι χώρες του νότου, Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, απέκτησαν κυβερνήσεις πιο φιλικές στην ιδέα των μεταρρυθμίσεων, τις οποίες θεωρούσε απαραίτητες η γερμανο-γαλλική ευρωπαϊκή ηγεσία.
Το καλοκαίρι του 2012 συνάντησε τον Σόιμπλε στο εξοχικό του στο νησί Sylt. Ο τελευταίος του είπε ότι μια έξοδος της Ελλάδας απ' την Ευρωζώνη θα συνέτιζε τους υπόλοιπους αδύναμους κρίκους. Η εκτίμηση του Geithner ήταν πως η κρίση που θα προκαλούσε ένα τέτοιο επεισόδιο θα ήταν θεαματικά καταστροφική. Βλέποντας πως η λύση δεν μπορεί να έρθει από τη Γερμανία, προσπάθησε να συνεννοηθεί με τον Ντράγκι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος από ένα σημείο και μετά δημιούργησε το απαραίτητο μαξιλάρι χωρίς, υποτίθεται, την εκπεφρασμένη υποστήριξη της γερμανικής κυβέρνησης. Αυτό ήταν και το βασικό βήμα, κατά τον Geithner, για την επάνοδο στην ομαλότητα.
Φυσικά ο Geithner δε μπορεί παρά να παραδεχτεί πως οι δυνατότητες διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή μιας χαλαρής ένωσης κρατών, δεν είναι ίδιες με εκείνες ενός ομοσπονδιακού κράτους. Κατά πόσο αυτό είναι ικανή δικιολογία για το τελικό αποτέλεσμα, ανήκει σε άλλες σφαίρες αξιολόγησης.
Comments