Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου

Κάθε κοινωνία έχει τους ηγέτες που της αντιστοιχούν. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει μεταξύ άλλων ότι οι κανόνες που κάνουν την κοινωνία να λειτουργεί δημιουργούν τους νόμους άνωσης, που καθορίζουν ποιοι θα βρεθούν πιο ψηλά στην ιεραρχία. Αν η συναλλαγή είναι βασικός κανόνας, είναι φυσικό να περιμένουμε ότι θα ανέβουν οι πρωταθλητές της συναλλαγής (οι φελλοί επιπλέουν).

Μερικοί ίσως μπουν στον πειρασμό να ελέγξουν την πιθανότητα να βελτιστοποιείται μια κοινωνία από τέτοιους μηχανισμούς, π.χ. να μεγιστοποιείται κάποιου είδους μέτρο χρησιμότητας όταν όλοι παίρνουν κατά το δυνατό αυτό που θέλουν. Παρόμοια δεν είναι και η άποψη για την υποτιθέμενη αυτορρυθμιζόμενη αγορά; Ευτυχώς ήρθε η θεωρία παιγνίων να δώσει κάμποσα αντιπαραδείγματα.

Ωστόσο ακόμη κι αν θεωρητικά έχουμε λόγους να καταλαβαίνουμε ότι η συναλλαγή δεν είναι ό,τι καλύτερο, μπορούμε για ιστορικούς λόγους, απ' αυτό που λέμε κεκτημένη ταχύτητα («you cannot teach an old dog new tricks»), να συνεχίζουμε στο ίδιο ολισθηρό μονοπάτι.

Ας υποθέσουμε ότι σ’ έναν οργανισμό έχει παρθεί μια απόφαση για ένα δευτερεύον θέμα ή υπάρχει ένας νόμος ή κανονισμός που κάνει προφανή την απόφαση. Η τυπική περαιτέρω διαδικασία, ας υποθέσουμε επίσης, είναι να υπογράψει ο πρόεδρος του εν λόγω οργανισμού ένα χαρτί. Τι θα κάνει ο Greek style προεδράρας; Θα βάλει το χαρτί στο συρτάρι του επ’ αόριστο και θα περιμένει να τον παρακαλέσουν να υπογράψει. Δε μπορεί, κάποιος θα περιμένει να ωφεληθεί (ίσως κάποιος ταλαίπωρος που έχει όλα τα δικαιώματα να περιμένει κάτι τέτοιο), κάποια ώρα θα κάνει την εμφάνισή του γονατιστός, ώστε ο προεδράρας είτε να του ζητήσει άμεσο αντάλλαγμα, είτε να εδραιώσει μια «υποχρέωση» για μελλοντικό.

Κι αν ο ενδιαφερόμενος δεν έχει τίποτε να προσφέρει ή είναι του «άλλου κόμματος»; Ά, φυσικά τότε το αίτημά του, όσο δίκαιο κι αν είναι, μπορεί να περιμένει για πάντα. Αν θέλει μπορεί να πάει να πει στον προεδράρα «μα ο κύριος Κώστας δίπλα έχει πάρει εδώ και καιρό αυτό εγώ δικαιούμαι χωρίς αυτός να το δικαιούται». Ποιος θα νοιαστεί; Μπορεί αν θέλει να πάει στα δικαστήρια. Πότε με το καλό θα δικαιωθεί; Θα είναι εκτελεστή ποτέ η απόφαση, ή μήπως η σεβαστή διοίκησις μπορεί να την αναβάλλει απ' αόριστον; Ήταν μήπως Έλληνας ο Κάφκα;

Σ’ αυτό το σημείο είναι καιρός να ομολογήσω ένα λάθος. Δεν είναι μόνο οι προεδράρες. Είναι μέχρι και οι κλητήρες. Περιμένεις να περάσει στο δημόσιο νοσοκομείο ο γιατρός στην ώρα του να εξετάσει τον ασθενή; Αν θέλει το φακελάκι του θα καθυστερεί όλο και περισσότερο. Περιμένεις τη γραμματέα του κυρίου προεδράρα να του βάλει το χαρτί στη ντάνα αυτών που είναι προς υπογραφή, όταν έρθει η κανονική σειρά του; Στείλε της ένα κουτί σοκολατάκια.

Γιατί λοιπόν η ελληνική διοίκηση είναι τόσο αργή; Γιατί για μια εγκρισούλα κάνει χρόνο όσο του φανεί του Λωλοστεφανή; Μα γιατί περιμένει τα ανταλλάγματα, ανόητε εκσυγχρονιστή, πράκτορα των γιαπωνέζων. Αυτό είναι το ελληνικό οθωμανικό κράτος σε όλες του τις εκφάνσεις, αν πέθανε στη γείτονα αναστήθηκε εδώ, σε μια παλιά δυτική της επαρχία.