Ο αγγελικός κόσμος των κινητών δεδομένων

Ένας συνάδελφος έλεγε για θέματα που κανονικά δε θα 'πρεπε να είναι και τόσο δύσκολα στην επίλυσή τους ότι "δε χρειάζεται να είσαι και καθηγητής πανεπιστημίου" για να καταλάβεις πώς λύνονται. Αναρωτιέμαι όμως μήπως οι τρόποι χρέωσης δεδομένων από τις εταιρίες κινητής απαιτούν διδακτορικό ή κάτι τέτοιο. Ή μήπως εναλλακτικά να θεωρήσω ότι είμαι ηλίθιος;

Το πρώτο μου πάθημε υπερχρέωσης από μεταφορά δεδομένων το έπαθα στη γειτονική Σμύρνη. Τις παραμονές του Euro 2004 είχα συνδέσει ένα υπολογιστή παλάμης (την ταμπλέτα της εποχής) μέσω της υπέρυθρης θύρας με το κινητό και διάβασα email. Τότε τα κινητά με email client ήταν λίγα. Δεν ήταν η πρώτη φορά που το έκανα, αλλά ήταν η πρώτη φορά στο εξωτερικό. Συνολικά δεν είχα κατεβάσει πάνω από δέκα ΜΒ, αλλά σκέφτηκα «τι μπορεί να σε χρεώσει κάποιος για λίγα Μεγαμπάιτ;». Όταν ήρθε αργότερα ο λογαριασμός έπεσα σχεδόν λιπόθυμος. Το ποσό ξεπερνούσε το εξωφρενικό όριο των εκατό Ευρώ, «λόγω περιαγωγής δεδομένων». Τα επόμενα χρόνια από διάφορες δημοσιεύσεις είχα καταλάβει πως πολλοί ήταν αυτοί που μετά από ένα ταξίδι τους είχαν εκπλαγεί δυσάρεστα από ανάλογες χρεώσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε συστήσει στις εταιρίες να μετριάσουν τις χρεώσεις. Εγώ πάντως ήμουν κατά κάποιο τρόπο ήδη προειδοποιημένος με τη μέθοδο της δοκιμής και αποτυχίας.

Παρά ταύτα κι ενώ απέφευγα την περιαγωγή όπως ο διάβολος το λιβάνι, πριν μερικά χρόνια βρέθηκα στο Λονδίνο στην ανάγκη να δω ένα επείγον email. Σε ελάχιστα (γύρω στα πέντε) δευτερόλεπτα που άνοιξα κι έκλεισα την "περιαγωγή δεδομένων" πρόλαβαν πάλι να κατέβουν μερικά ΜΒ εξ αιτίας της ταχύτητας του δικτύου που ακόμη ήταν πρωτόγνωρη για τα ελληνικά μέτρα. Ο πέλεκυς της χρέωσης έπεσε και πάλι βαρύς.

Πρόπερσι το καλοκαίρι δεν είχα ακόμη πεισθεί ότι τα "εξυπνόφωνα" (smartphones) είναι κάτι παραπάνω από μόδα κι αποφάσισα να δοκιμάσω αν όντως θα μου έλειπαν μετά από δυο χρόνια χρήσης. Άλλαξα συνδρομή, πήρα την πιο φτηνή με συμβόλαιο κι άλλαξα και συσκευή. Πήρα μια που μου φάνηκε σχετικά απλούστερη, αλλά ήθελα το GPS. Φρόντισα να έχει προφορτωμένους χάρτες για να μη χρειάζεται να κατεβάζω δεδομένα. Στο κατάστημα εξήγησα ότι δεν επιθυμώ να κατεβάζω δεδομένα, αλλά καλού κακού ρώτησα τον πωλητή: "Αν ξεκινήσω μια εφαρμογή που χρειάζεται data, τι εκ των δύο θα συμβεί, δε θα παίξει καλά η εφαρμογή ή θα αρχίσει το κατέβασμα και θα με χρεώσει; Κι αν ισχύει το δεύτερο, πόσο θα πληρώσω;" Ο πωλητής κούνησε το κεφάλι του, μουρμούρισε "όλα ανοιχτά τα 'χουν τώρα". Όσο για το αντίτιμο της χρέωσης δε μου φάνηκε εντελώς βέβαιος, μου είπε κάτι για ένα Ευρώ το ΜΒ. Η απάντηση ήταν λανθασμένη, όπως ανακάλυψα αργότερα, αλλά υπέθεσα ότι το σφάλμα ήταν περιστασιακό.

Θυμάμαι ότι μου πήρε κάμποση ώρα να βρω το τι πραγματικά ίσχυε. Αρχικά έψαξα στην ιστοσελίδα που υποτίθεται ανέλυε τις χρεώσεις του συγκεκριμένου προγράμματος που είχα αγοράσει. Εκεί όμως δεν υπήρχε καμμιά σχετική πληροφορία. Κάπου σε μια άλλη ιστοσελίδα του παρόχου αναφερόταν πως αν ο πελάτης δεν είχε ενεργοποιήσει κάποιο "πακέτο δεδομένων" η χρέωση θα ήταν κάτι παραπάνω από δέκα Ευρώ ανά ΜΒ. Για την ακρίβεια αναφερόταν το ποσό ανά ΚΒ, δηλαδή χίλιες φορές μικρότερο, ώστε να μη χτυπάει στο μάτι. Μ' άλλα λόγια ο καταναλωτής έπρεπε να ξεπεράσει δυο εμπόδια, κάτι σαν παιχνίδι περιπέτειας που πρέπει να βρεις το μαγικό σπαθί στο τρίτο μυστικό υπόγειο του πύργου. Το ένα εμπόδιο ήταν να βρει την σημείωση με τη χρέωση και το άλλο ήταν να καταλάβει τι πραγματικά εννοούσε ο ποιητής σε μια φυσιολογική μονάδα μέτρησης όγκου.

Όλα αυτά έγιναν τις παραμονές της αναχώρησης για διακοπές. Φρόντισα να φορτώσω απ' το WiFi του σπιτιού μου όλους τους κατάλληλους χάρτες και να ακυρώσω εκ των προτέρων όσες ρυθμίσεις μου φάνηκαν ύποπτες για πρόκληση μεταφοράς δεδομένων, να σβήσω τις σχετικές διευθύνσεις δικτύου κ.ο.κ. Επίσης απάντησα αρνητικά και επίμονα όσες φορές ρωτήθηκα από εφαρμογές ερωτήσεις του τύπου «θέλετε να ενεργοποιήσετε το τάδε και το δείνα» αν φανταζόμουν ότι αυτό το τάδε ήταν σχετικό με δεδομένα. Ακόμη, έσβησα όλα τα SMS του παρόχου που έφταναν απρόσκλητα με ρυθμίσεις για το κινητό μου, επειδή μ' αυτές μπορούσαν να ξαναξυπνήσουν τα δεδομένα. Με τον τρόπο αυτό θεώρησα ότι θα ήμουν σχετικά ασφαλής από χρεώσεις δεδομένων, αλλά καλού κακού είχα το νου μου. Την τέταρτη όμως ή πέμπτη μέρα των διακοπών, και παρ' όλο που είχα πάρει τα παραπάνω μέτρα, ανακάλυψα ότι ο μετρητής χρήσης δεδομένων δεν ήταν στο μηδέν και σιγά σιγά το νούμερο μεγάλωνε. Προφανώς κάποια ρύθμιση μου είχε ξεφύγει, αλλά σκέφτηκα ότι σε τελευταία ανάλυση δεν ήταν δική μου ευθύνη. Τηλεφώνησα εκνευρισμένος και κόβοντας βόλτες ανάμεσα στις παραλίες και στα δέντρα στο help desk του παρόχου, τους είπα ότι ποτέ δεν θέλησα την υπηρεσία των δεδομένων, ότι δε μπορούν σώνει και καλά να με χρεώνουν για κάτι που δεν αγόρασα. Μου είπαν ότι θα έκοβαν απ' την πλευρά του δικτύου τη σχετική δυνατότητα. Για την ώρα φαινόταν πως είχα ησυχάσει.

Η αλήθεια είναι πως η αποτοξίνωσή μου απ' το εξυπνόφωνο δεν πήγε πολύ καλά. Επί πλέον όταν ήρθε ο λογαριασμός ανακάλυψα ότι ήδη απ’ τη χρέωση φωνής δεν είχα κάνει καμμιά σπουδαία οικονομία. Το γιατί έχει να κάνει ωστόσο με τον τρόπο που χρεώνεται η φωνή, αντικείμενο ζουμερό μεν πάλι, αλλά που δε θέλω να θίξω σ' αυτό το κείμενο. Γύρισα λοιπόν στην παλιά καλή μου συνδρομή ενισχυμένη με ένα σχετικά μεγάλο πακέτο δεδομένων.

Το επόμενο επεισόδιο του σήριαλ της χρέωσης δεδομένων άργησε από τότε, ήρθε μόλις δυο βδομάδες πριν από σήμερα. Σε εργαστήριο του ΕΜΠ γράφτηκε μια εφαρμογή καταγραφής της ποιότητας του σήματος του κινητού δικτύου προκειμένου να διαπιστωθεί η ποιότητα που δίνουν στον καταναλωτή οι διάφοροι πάροχοι. Μοιράστηκαν συσκευές μέτρησης, δηλαδή κινητά τηλέφωνα εξοπλισμένα με το εν λόγω λογισμικό, προκειμένου να συγκεντρωθούν μετρήσεις. Από ενδιαφέρον για το θέμα πήρα μια συσκευή κι έβαλα μια κάρτα SIM καρτοκινητής, την οποία αγόρασα από ένα κατάστημα. Ο πωλητής δεν ήταν βέβαιος αν είχε προπληρωμένο χρόνο και πόσο, ούτε πολύ περισσότερο ανέφερε οτιδήποτε για δεδομένα. Σκεπτόμενος ότι μπορεί καμμιά φορά, όταν τελειώνει η μπαταρία στο κινητό μου, να χρειαστεί να κάνω κι απ' αυτή τη συσκευή κανένα τηλεφώνημα, πήγα σ' ένα περίπτερο και πλήρωσα δέκα Ευρώ για να υπάρχουν όταν θα χρειαζόταν να καταναλωθούν. Η πρώτη βέβαια όχι και τόσο ευχάριστη έκπληξη ήταν ότι τα δέκα Ευρώ έγιναν αμέσως αμέσως οχτώ εξ αιτίας των φόρων. Στη συνέχεια πέρασαν εννιά μέρες χωρίς να κάνω κανένα τηλεφώνημα, μόνο παίρνοντας μετρήσεις. Οι μετρήσεις αυτές καταγράφονται στη μνήμη του κινητού και τελικά μεταφέρονται σ' ένα server μόνον όταν αυτό συνδεθεί με WiFi προκειμένου να αποφεύγονται χρεώσεις μεταφοράς δεδομένων.

Την τελευταία απ' αυτές τις μέρες έφτασε ένα SMS που έλεγε οτι το υπόλοιπό μου ήταν κάτω από ένα Ευρώ. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, αλλά ο νους μου πήγε πάλι στο συνηθισμένο κακό. Θεωρούσα δεδομένο ότι στην καρτοκινητή βασικά ο καταναλωτής θα πλήρωνε για φτηνά τηλεφωνήματα και λίγα SMS, ενώ αν ήθελε Internet θα 'πρεπε να πάρει πρωτοβουλία και να αγοράσει κάτι παραπάνω. Παρ' όλα αυτά έψαξα πάλι στις ιστοσελίδες του παρόχου. Αυτή τη φορά κάτω κάτω στην ιστοσελίδα με τη χρέωση για τις υπηρεσίες καρτοκινητής έγραφε το εξής καταπληκτικό: Ο καταναλωτής αυτομάτως χρεώνεται ένα Ευρώ για μια μέρα εφόσον αυτή τη μέρα χρησιμοποιήσει την υπηρεσία δεδομένων. Αν αυτό δεν του αρέσει, μπορεί να χρησιμοποιήσει τις σχετικές ρυθμίσεις απ' το κινητό του κ.λπ. κ.λπ. Η λύση του μυστηρίου ήταν προφανής, η εφαρμογή καταγραφής του σήματος χρησιμοποιούσε το GPS για να σημειώσει σε ποια θέση έχει καταγραφεί η συγκεκριμένη μέτρηση, η συσκευή όμως για τον καλύτερο εντοπισμό της θέσης ενεργοποιούσε πού και πού τη μεταφορά δεδομένων. Έτσι, χωρίς να το πολυκαταλάβω ή να το ζητήσω, σε οχτώ μέρες με χρέωσε οχτώ Ευρώ.

Αναρωτήθηκα ποια είναι η θέση της ΕΕΤΤ στο θέμα. Αν δηλαδή για να προστατευθούν από αθέλητες χρεώσεις οφείλουν να είναι επιστήμονες ρυθμίσεων των διαφόρων τύπων κινητών συσκευών οι πελάτες καρτοκινητής, που έχουν κατά μέσο όρο χαμηλότερα εισοδήματα και πιθανότατα επίσης χαμηλότερο μέσο επίπεδο εξοικείωσης με την τεχνολογία. Βρήκα μόνο οδηγίες που κατά κάποιο τρόπο προειδοποιούν τον καταναλωτή, αν φυσικά ποτέ τις διαβάσει, και τον προτρέπουν απλώς να κάνει τις σχετικές ρυθμίσεις. Είναι δηλαδή θέμα ευθύνης του ίδιου του καταναλωτή και όχι υποχρέωση της εταιρίας να τον ρωτήσει εκ των προτέρων πώς θέλει τη συσκευή του ή την υπηρεσία του ρυθμισμένη; Τα περαιτέρω σχόλια δικά σας, τόσο για τις χρεώσεις των παρόχων, όσο και για τη σχετική αντίδραση της ΕΕΤΤ.