ebooks και τυπογραφία

Τα βιβλία έχουν μια σχέση με την αισθητική. Σε εποχές που το βιβλίο απευθύνονταν σε πλούσιους ή που το δημιουργούσαν άνθρωποι με πολύ ελεύθερο χρόνο (π.χ. καλόγεροι) η σχέση ήταν πιο έντονη. Όταν απευθύνεται στις μάζες, οι εκδόσεις γίνονται πιο φτηνές. Η τεχνική και η τεχνολογία άλλοτε βελτιώνουν την αισθητική του βιβλίου κι άλλοτε την βλάπτουν. Η εισαγωγή ηλεκτρονικών μεθόδων αρχικά υπήρξε μάλλον αρνητική, επειδή προσπάθησε να αντικαταστήσει παραδοσιακές τεχνικές βασισμένες στο μέταλλο και στο μελάνι που είχαν φτάσει σε υψηλό επίπεδο τελειότητας. Σήμερα όμως βλέπουμε βιβλία εμφανώς κατασκευασμένα στον υπολογιστή με φόρμα που θα ήταν παλιότερα αδιανόητη και όπου κάθε σελίδα αποτελεί, αν όχι ένα έργο τέχνης, τουλάχιστον το ισοδύναμο μιας καλοσχεδιασμένης αφίσας.

Όλα αυτά βέβαια είναι σε ισχύ όσο η διανομή είναι ακόμη βασισμένη στο χαρτί, όσο δηλαδή διαβάζουμε τα γνωστά μας χάρτινα βιβλία. Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε μια προσπάθεια να κόβουμε λιγότερα δέντρα και να διαβάζουμε κείμενα πάνω σε μια οθόνη, η αισθητική έπαθε πάλι μια μικρή πανωλεθρία. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια να αναπαραστήσουμε κείμενο σε ηλεκτρονικά μέσα με ποιότητα ανάλογη εκείνης των χάρτινων μέσων ήταν το PostScript κι ύστερα το PDF.

Πάνω λοιπόν που αρχίσαμε να παίρνουμε μια ανάσα στη σκέψη ότι ποιοτική παράσταση της γραφής είναι δυνατή και ηλεκτρονικά, ήρθαν τα e-readers, αυτά με την ηλεκτρονική μελάνη (e-ink) και την καχεκτική σε μέγεθος οθόνη. Όσο το μέγεθος της οθόνης δεν πλησιάζει προς το κοινό μέγεθος (χάρτινης) σελίδας κειμένου, τόσο είναι απαραίτητη η χρήση ενός format διαφορετικού από το pdf, επειδή απλούστατα συνήθως η σελίδα δε χωράει στην οθόνη. Και εξ αιτίας αυτής της ανάγκης βγήκαν τα διάφορων τύπων e-books με "ρευστό" κείμενο, δηλαδή κείμενο που αναδιατάσσεται στις σελίδες ανάλογα με το μέγεθός τους.

Ο παλιός καλλιτέχνης τυπογράφος δαπανούσε πολλή σκέψη προκειμένου να βρει ποια γραμματοσειρά θα ήταν η καταλληλότερη για το βιβλίο του, πώς θα διατάξει κείμενο και εικόνες πάνω σε κάθε σελίδα χωριστά, πώς τα γράμματα θα είναι σε ιδανικές ανάμεσά τους αποστάσεις, πώς στη σελίδα επάνω δε θα δημιουργούνται περίεργα σχήματα κατά τύχη. Όλα αυτά στο σημερινό e-book χάθηκαν στο δρόμο, άλλοτε γιατί δεν τα υποστηρίζει η τεχνολογία κι άλλοτε γιατί θυσιάζονται για την ταχύτητα παραγωγής του ηλεκτρονικού βιβλίου.

Θα μείνω μόνο σε δύο από τους βαθύτερους λόγους αυτών των απωλειών: Ο ένας είναι ότι η αυτόματη διάταξη μιας καλής σελίδας είναι θέμα προς περαιτέρω διερεύνηση. Έχουν γίνει πολλές καλές προσπάθειες, ιδιαίτερα από τον κόσμο που δουλεύει στην ανάπτυξη ιστοσελίδων. Ωστόσο πίσω από το γενικό πρόβλημα κρύβονται κάμποσα υψηλής υπολογιστικής πολυπλοκότητας βασικά προβλήματα. Ο δεύτερος είναι η ταχύτητα. Όταν για τη στοιχειοθεσία ενός παραδοσιακού βιβλίου χρειάζεται χρόνος της τάξης μεγέθους του μήνα, χρόνος μερικών ημερών για την καλλιτεχνική του επιμέλεια μπορεί άνετα να διατεθεί με μικρή ποσοστιαία αύξηση του κόστους. Όταν όμως ο χρόνος αυτός πέφτει σε λίγες ώρες, πόσος να διατεθεί στην αισθητική;

Θα μου πείτε πρόκειται για μια ακόμη φορά για παιδικές ασθένειες μιας νέας τεχνολογίας. Ας το ελπίσουμε.

Comments

Popular posts from this blog

Ένας ιστορικός πίνακας γεμάτος σημαίες

Το έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Ταξίδι με το οχηματαγωγό κατά το σωτήριον έτος 2023