Οι άδηλοι κίνδυνοι ενός παιχνιδιού
Το σκάκι θεωρείται δύσκολο απ' όλους, γνώστες και μη. Όσοι δεν έχουν παίξει ποτέ εκστασιάζονται απ' την πολυπλοκότητα του τρόπου με τον οποίο κινούνται τα "κομμάτια" του. Όσοι είναι νέοι παίχτες έχουν χάσει κάμποσες, αν όχι όλες, τις παρτίδες κι έχουν μια καλή ευκαιρία να εκτιμήσουν τον γνώστη αντίπαλο. Οι πεπειραμένοι παίχτες έχουν επίγνωση αν όχι της πλήρους πολυπλοκότητας, τουλάχιστον ενός σημαντικού μέρους της.
Το τάβλι όμως είναι μια άλλη ιστορία, θεωρείται απ' την πλειοψηφία εύκολο. Όσοι δεν έπαιξαν ποτέ μπορούν να παρηγοριούνται ότι είναι παιχνίδι καφενείου ή γηροκομείου, άρα, λένε χωρίς να συνεκτιμούν τη σοφία των γηρατειών, δε θέλει πολλά προσόντα. Όσοι έπαιξαν λίγο, το θεωρούν ίσως ακόμη πιο εύκολο, παιχνίδι τύχης. Αν έχασαν, ήταν γιατί ο αντίπαλος ήταν τυχερός, μάλιστα υπάρχει γι' αυτό μια κωδική λέξη της αργκό. Προφανώς δεν είναι γνώστες του νόμου των μεγάλων αριθμών, αλλά κι αν ήταν, δεν έχουν ακόμη φτάσει σ' αυτούς σε αριθμό παρτίδων, εκτός αν είναι αθεράπευτοι ατζαμήδες. Στην ίδια κατηγορία κατατάσσονται και πολλοί που έχουν παίξει αρκετό τάβλι, αλλά ποτέ "επαγγελματικά", με βιβλιάριο ενσήμων καφενείου πολυσέλιδο και γεμάτο. Φυσικά υπάρχουν στο τέλος της κατάταξης οι βαθείς γνώστες, αυτοί που μπορούν να απολαμβάνουν καφέ κερασμένο πάντα απ' τους χαμένους. Δεν είναι αναγκαστικά ηλικιωμένοι. Ένας θείος μου, που δυστυχώς πέθανε στα σαράντα, ήταν διορισμένος νεαρός φιλόλογος σε μια άγρια περιοχή που δε θα ονοματίσω επειδή οι κάτοικοί της είναι πολύ εύθικτοι. Έλεγε πως έβγαζε το απόγευμα τα "ψιλά" του στο καφενείο.
Η τύχη είναι δύσκολη ιστορία. Δύσκολα γίνεται κατανοητή απ' το μέσο άνθρωπο. Ακόμη και οι φοιτητές του Πολυτεχνείου στην πλειοψηφία τους μισούν το μάθημα των πιθανοτήτων. Η τύχη όμως βοηθάει αυτούς που προετοιμάζονται, αυτούς που κάνουν κινήσεις στη σωστή κατεύθυνση. Μπορεί να πάνε στράφι για ένα διάστημα, αλλά ο νόμος των μεγάλων αριθμών είναι μαζί τους. Αντίθετα, η "τύχη του ατζαμή" αργά ή γρήγορα θα στερέψει.
Επειδή δεν είμαι ούτε μεγάλος μαιτρ στο σκάκι, ούτε πρωταθλητής στο τάβλι, δε θα ήθελα να διακινδυνέψω μια θέση του είδους ότι το τάβλι είναι τελικά πιο περίπλοκο απ' το σκάκι. Πολύ περισσότερο που δεν το πιστεύω. Ωστόσο το τάβλι έχει μια παραγνωρισμένη πολυπλοκότητα, που δεν είναι πολύ μακριά από κείνη του σκακιού, ακόμη κι αν υπολείπεται σε συνδυασμούς και καταστάσεις. Η πολυπλοκότητά του σκακιού όμως είναι σχεδόν μονοδιάστατη. Παρ' όλο που για μια δεδομένη θέση των κομματιών στη σκακιέρα ο αριθμός των συνδυασμών στις επόμενες κινήσεις αυξάνεται εκθετικά, ο καλός σκακιστής βλέπει μια βέλτιστη γραμμή κινήσεων, απ' την οποία οι αποκλίσεις είναι μικρές. Ο παίχτης οργανώνει τις θέσεις των κομματιών του γύρω απ' αυτή τη γραμμή, που είναι τόσο πιο μακριά, όσο πιο καλός είναι ο παίχτης. Στο τάβλι όμως μπαίνει ο αστάθμητος παράγοντας του ζαριού. Το ζάρι δεν κινείται αυθαίρετα, υπακούει στους νόμους των πιθανοτήτων. Παρ' όλα αυτά ο παίχτης υποχρεώνεται να οργανώσει γραμμές άμυνας και επίθεσης για τις διαφορετικές ιδιοτροπίες του ζαριού. Αυτές οι διαφορετικές γραμμές συχνά δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ο παίχτης καλείται να διαλέξει. Θα κερδίσει τις πιο πολλές παρτίδες με το νόμο των μεγάλων αριθμών εκείνος που θα προετοιμαστεί καλύτερα για τα πιθανότερα ενδεχόμενα.
Γι' αυτό, επαναλαμβάνω, η τύχη του ατζαμή έχει ημερομηνία λήξης αργά ή γρήγορα και τελειώνει τόσο πιο γρήγορα, όσο καλύτερος είναι ο παίχτης απέναντί του. Πολύ φοβάμαι ότι οι πολιτικοί μας ηγέτες, εκτός απ' όλα τα άλλα που τους καταμαρτυρούνται, είναι κι ατζαμήδες. Κάποιοι το έδειξαν ήδη, κάποιοι άλλοι πλησιάζουν ακάθεκτα στην κρίσιμη στιγμή.
Το τάβλι όμως είναι μια άλλη ιστορία, θεωρείται απ' την πλειοψηφία εύκολο. Όσοι δεν έπαιξαν ποτέ μπορούν να παρηγοριούνται ότι είναι παιχνίδι καφενείου ή γηροκομείου, άρα, λένε χωρίς να συνεκτιμούν τη σοφία των γηρατειών, δε θέλει πολλά προσόντα. Όσοι έπαιξαν λίγο, το θεωρούν ίσως ακόμη πιο εύκολο, παιχνίδι τύχης. Αν έχασαν, ήταν γιατί ο αντίπαλος ήταν τυχερός, μάλιστα υπάρχει γι' αυτό μια κωδική λέξη της αργκό. Προφανώς δεν είναι γνώστες του νόμου των μεγάλων αριθμών, αλλά κι αν ήταν, δεν έχουν ακόμη φτάσει σ' αυτούς σε αριθμό παρτίδων, εκτός αν είναι αθεράπευτοι ατζαμήδες. Στην ίδια κατηγορία κατατάσσονται και πολλοί που έχουν παίξει αρκετό τάβλι, αλλά ποτέ "επαγγελματικά", με βιβλιάριο ενσήμων καφενείου πολυσέλιδο και γεμάτο. Φυσικά υπάρχουν στο τέλος της κατάταξης οι βαθείς γνώστες, αυτοί που μπορούν να απολαμβάνουν καφέ κερασμένο πάντα απ' τους χαμένους. Δεν είναι αναγκαστικά ηλικιωμένοι. Ένας θείος μου, που δυστυχώς πέθανε στα σαράντα, ήταν διορισμένος νεαρός φιλόλογος σε μια άγρια περιοχή που δε θα ονοματίσω επειδή οι κάτοικοί της είναι πολύ εύθικτοι. Έλεγε πως έβγαζε το απόγευμα τα "ψιλά" του στο καφενείο.
Η τύχη είναι δύσκολη ιστορία. Δύσκολα γίνεται κατανοητή απ' το μέσο άνθρωπο. Ακόμη και οι φοιτητές του Πολυτεχνείου στην πλειοψηφία τους μισούν το μάθημα των πιθανοτήτων. Η τύχη όμως βοηθάει αυτούς που προετοιμάζονται, αυτούς που κάνουν κινήσεις στη σωστή κατεύθυνση. Μπορεί να πάνε στράφι για ένα διάστημα, αλλά ο νόμος των μεγάλων αριθμών είναι μαζί τους. Αντίθετα, η "τύχη του ατζαμή" αργά ή γρήγορα θα στερέψει.
Επειδή δεν είμαι ούτε μεγάλος μαιτρ στο σκάκι, ούτε πρωταθλητής στο τάβλι, δε θα ήθελα να διακινδυνέψω μια θέση του είδους ότι το τάβλι είναι τελικά πιο περίπλοκο απ' το σκάκι. Πολύ περισσότερο που δεν το πιστεύω. Ωστόσο το τάβλι έχει μια παραγνωρισμένη πολυπλοκότητα, που δεν είναι πολύ μακριά από κείνη του σκακιού, ακόμη κι αν υπολείπεται σε συνδυασμούς και καταστάσεις. Η πολυπλοκότητά του σκακιού όμως είναι σχεδόν μονοδιάστατη. Παρ' όλο που για μια δεδομένη θέση των κομματιών στη σκακιέρα ο αριθμός των συνδυασμών στις επόμενες κινήσεις αυξάνεται εκθετικά, ο καλός σκακιστής βλέπει μια βέλτιστη γραμμή κινήσεων, απ' την οποία οι αποκλίσεις είναι μικρές. Ο παίχτης οργανώνει τις θέσεις των κομματιών του γύρω απ' αυτή τη γραμμή, που είναι τόσο πιο μακριά, όσο πιο καλός είναι ο παίχτης. Στο τάβλι όμως μπαίνει ο αστάθμητος παράγοντας του ζαριού. Το ζάρι δεν κινείται αυθαίρετα, υπακούει στους νόμους των πιθανοτήτων. Παρ' όλα αυτά ο παίχτης υποχρεώνεται να οργανώσει γραμμές άμυνας και επίθεσης για τις διαφορετικές ιδιοτροπίες του ζαριού. Αυτές οι διαφορετικές γραμμές συχνά δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ο παίχτης καλείται να διαλέξει. Θα κερδίσει τις πιο πολλές παρτίδες με το νόμο των μεγάλων αριθμών εκείνος που θα προετοιμαστεί καλύτερα για τα πιθανότερα ενδεχόμενα.
Γι' αυτό, επαναλαμβάνω, η τύχη του ατζαμή έχει ημερομηνία λήξης αργά ή γρήγορα και τελειώνει τόσο πιο γρήγορα, όσο καλύτερος είναι ο παίχτης απέναντί του. Πολύ φοβάμαι ότι οι πολιτικοί μας ηγέτες, εκτός απ' όλα τα άλλα που τους καταμαρτυρούνται, είναι κι ατζαμήδες. Κάποιοι το έδειξαν ήδη, κάποιοι άλλοι πλησιάζουν ακάθεκτα στην κρίσιμη στιγμή.
Comments